De evenredigheidstoets voor het herkrijgen van het Nederlanderschap leidt tot valse hoop
Wat is de evenredigheidstoets nu eigenlijk?
Wanneer je de informatie op de overheidswebsites leest, wekt het de indruk dat men het Nederlanderschap kan herkrijgen door te bewijzen dat het verlies een nadeel vormt als EU-burger.
Wanneer je rechten van de Europese Unie nodig hebt bijvoorbeeld om te reizen voor werk, dan kan de Nederlandse staat het verlies van het Nederlanderschap misschien terugdraaien. Men moet dan bewijzen dat het verlies van het EU-burgerschap een groot nadeel vormt, via de evenredigheidstoets.
Dit is op zijn zachts gezegd misleidend en geeft valse hoop.
Wie komt er in aanmerking voor de evenredigheidstoets
Feitelijk heeft maar een zeer kleine groep voormalig Nederlanders een kans van slagen. De overige, de grote meerderheid, zal het Nederlanderschap niet kunnen herkrijgen. Dit wordt bevestigd door het feit dat sinds 2020 van de ca. 800 aanvragen, slechts 4% is goedgekeurd.
Omdat over het algemeen de beschikbare informatie niet duidelijk aangeeft voor wie de evenredigheidstoets nu eigenlijk bedoeld is, vragen voormalig Nederlanders de toets aan in de veronderstelling dat ze op deze manier het Nederlanderschap kunnen herkrijgen. Immers het wordt zo simpel gesteld, het bewijzen van een EU-band voor werk of om te reizen. Helaas komen velen bedrogen uit.
De misconceptie van de voorwaarden
Wat moet men nu werkelijk bewijzen om een kans te maken het Nederlanderschap te herkrijgen.
Bij de evenredigheidstoets staat de vraag centraal of het verlies van het Unieburgerschap in het concrete geval gevolgen heeft gehad die vanuit het oogpunt van de rechten die aan het Unieburgerschap verbonden zijn, onevenredig zijn, afgewogen tegen de doelstelling van de desbetreffende verliesbepaling van de Nederlandse nationaliteit.
Duidelijk toch? Of misschien toch niet helemaal?
Mee te wegen rechten en factoren
Van belang bij de evenredigheidstoets is op welke wijze het verliesmoment dan wel binnen een redelijke termijn daarvoor of voorzienbaar daarna, concreet invulling gaf of zou hebben gegeven aan de uitoefening van Unierechten en welke toen bestaande belangen hij of zij had bij behoud van het Unieburgerschap. Een richtlijn voor een redelijke termijn voor of na het verliesmoment is zes maanden, maar steeds zal per geval beoordeeld moeten worden welke termijn redelijkerwijs relevant kan worden geacht.
Toetsing vindt plaats om te bepalen of er een beperking van de uitoefening van rechten heeft plaatsgevonden.
Voorbeelden van beperking rechten;
- de mogelijkheden om vrij te reizen en te verblijven binnen de Europese Unie;
- de mogelijkheid om op het hele grondgebied van de Europese Unie activiteiten te verrichten in het kader van een beroep, bedrijf of studie;
- de mogelijkheid om familieleven uit te oefenen met familieleden die op het grondgebied van de Europese Unie verblijven;
- de belangen van kinderen jonger dan 18 jaar die binnen de Unie verblijven
Misconcepties
- Het gaat niet om de band met Nederland! Het betreft de band met een andere EU-lidstaat.
- De beperking van EU-rechten moet plaatsgevonden hebben op het moment van verlies van het Nederlanderschap en/of enige tijd ervoor of erna.
Een grijs gebied
Het is voor voormalig-Nederlanders moeilijk om te begrijpen wat hun rechten zijn. Welke bewijzen werken in iemands voordeel en welke misschien wel juist in het nadeel. Wat zijn nu precies Unie-burgerrechten en wanneer heb je die redelijk voorzienbaar gebruikt of was men juist belemmerd in de uitvoering van die unie-rechten. Hoe bepaalt of toetst een ambtenaar of het wel of niet een beperking is op iemands familieleven, werk (carrière) of opleiding.
Paragraaf uit een rapport van de IND (juli 2023)
Als de oud-Nederlanders de procedure al weten te vinden, is het moeilijk voor hen om deze te begrijpen vanwege de juridische complexiteit (Unierecht, nationaliteitsrecht en de evenredigheidstoets). Hoewel BZ de oud-Nederlanders informeert over de Unierechtelijke evenredigheidstoets en welke informatie relevant kan zijn voor het onderbouwen van hun aanvraag, blijkt in de praktijk dat regelmatig niet steekhoudende of niet-relevante argumenten en documenten worden aangeleverd. Daarnaast wordt de optieprocedure vaak verlengd om de verschillende processtappen, waaronder evenredigheidstoets door de IND, goed te kunnen uitvoeren. Door de beknopte informatievoorziening, de complexiteit van de Unierechtelijke evenredigheidstoets en de ex tunc toetsing sluit het doen vermogen van de oud Nederlanders onvoldoende aan bij wat van hen verlangd wordt voor het herkrijgen van het Nederlanderschap.
Behoefte aan duidelijke richtlijnen en informatie
Uit het rapport van de IND blijkt o.a. dat er behoefte is aan duidelijke informatie vanwege de juridische complexiteit. Om te voorkomen dat het overgrote deel van de voormalig-Nederlanders van een koude kermis thuiskomt, zouden er heldere richtlijnen moeten worden opgesteld en verduidelijking van het unie-recht en het evenredigheidsbeginsel. Informatie op overheidswebsites, zoals Nederland Wereldwijd, is te beperkt en moet niet de indruk wekken dat je je Nederlanderschap makkelijk kunt herkrijgen. Het is namelijk geheel niet eenvoudig en alleen mogelijk voor een specifieke groep.
Daarnaast geldt voor de meeste optanten dat zij zich juridisch moeten laten adviseren, willen ze een kans maken.
Wijziging RWN – herkrijging en verlies Nederlanderschap na langdurig verblijf buiten Koninkrijk en EU
Er is echter ook een lichtpuntje! Een onderdeel van het wetsvoorstel herkrijging en verlies Nederlanderschap biedt aan álle voormalig-Nederlanders die hun Nederlanderschap ná 1 april 2003 hebben verloren, of hebben gedeeld in dit verlies, de mogelijkheid om éénmalig via optie gedurende een periode van twee jaar, het Nederlanderschap te herkrijgen.
Als men het overigens over alle voormalig-Nederlanders heeft, dan zou men ook diegenen die het Nederlanderschap vanaf 1985 zijn verloren moeten meetellen.
Hopelijk wordt dit wetsvoorstel niet weer op de lange baan geschoven en spoedig in de Tweede Kamer behandeld.
Feit blijft wel dat het automatisch verlies en de klok (nu 13 jaar) blijven bestaan in dit wetsvoorstel. Het betekent dat Nederlanders ook in de komende jaren onbewust hun Nederlanderschap zullen blijven verliezen!
