De begraafplaats
Togo West-Afrika. Iedereen heeft wel een tik of een afwijking, ik ook. Ik bezoek begraafplaatsen. Zo ook in Togo. Er zijn kleine begraafplaatsjes, gewoon tussen de huizen, 10 a 15 graven. Maar aan het eind van onze straat is een grote begraafplaats. De begraafplaats is ommuurd, althans wat daar van over is. Graven zover het oog reikt. Meters hoog onkruid, sommige graven zijn totaal overwoekerd. En vuil, papier en plastic, plastic, plastic. Ik loop een paar meter naar binnen, maar twijfel om door te lopen. Ten eerste ben ik bang voor slangen of andere enge beesten. Maar verderop zitten 4 mannen bier te drinken, onder een soort overkapping. Een kwam er direct op me afgelopen en begon in de lokale taal tegen me te praten. Ik wees op mijn ogen en wees in het rond. Nee, ik wilde alleen maar kijken. Hij maakt nog een gebaar van loop maar mee, laat ik het je wel zien. Nee, dank je wel. De mannen hadden duidelijk hun slaapplaats hier. En de graven? Een bergje zand met een paaltje als grafsteen, of een afdekplaat van cement, zelf gemaakt, met een naam erin gemaakt toen het cement nog nat was, sommige al in stukken gebroken. Ik had genoeg gezien. Ik kan dit niet plaatsen omdat er zulke sterke familiebanden zijn. Het dagen lang rouwen, de straat afgezet met een grote tent, honderden mensen komen afscheid nemen, eten, drinken, zang en dans. En dan eindig je daar, in een met onkruid overwoekerd graf, met dronken mannen op je grafsteen? Sorry, geen foto van de begraafplaats, dus maar een van een kerkje.